Sandbox Tài Chính và Chiến Lược Thí Điểm: Cách Việt Nam Bước Vào Sân Chơi Tài Sản Số

Trong thế giới mà công nghệ thay đổi từng ngày, việc đưa ra một bộ luật cứng nhắc đôi khi không những không hiệu quả mà còn kìm hãm đổi mới sáng tạo. Với lĩnh vực tài sản số, Việt Nam cũng đang lựa chọn chiến lược sandbox như một bước đệm thận trọng, nhưng cực kỳ chiến lược, để từng bước thiết lập một khung pháp lý tài sản số linh hoạt và thực tiễn.

Sandbox là gì và vì sao lại quan trọng trong tài sản số?

Sandbox là một khuôn khổ pháp lý cho phép các doanh nghiệp, tổ chức thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ công nghệ tài chính (fintech) trong môi trường được kiểm soát, với sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý. Ở đây, “thử nghiệm” không có nghĩa là “được làm mọi thứ”, mà là được phép hoạt động trong phạm vi giới hạn, thời gian giới hạn và chịu cơ chế đánh giá rủi ro, lợi ích nghiêm ngặt.

Trong lĩnh vực tài sản số, sandbox đóng vai trò như phòng thí nghiệm chính sách: thử nghiệm phát hành token, giao dịch NFT, token hóa tài sản thực (ví dụ bất động sản hoặc cổ phiếu)… từ đó đánh giá tính khả thi về mặt công nghệ, phản ứng thị trường và mức độ rủi ro.

Điểm mạnh của sandbox là tạo không gian an toàn để đổi mới sáng tạo được nở rộ mà không đe dọa hệ thống tài chính quốc gia. Đồng thời, giúp nhà nước học hỏi từ thực tiễn, từ đó điều chỉnh khung pháp lý tài sản số sao cho phù hợp với nhu cầu thực tế và năng lực quản lý.

Các mô hình sandbox tài sản số trên thế giới

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai sandbox tài chính rất thành công, đặc biệt trong lĩnh vực blockchain và tài sản mã hóa. Các công ty được chọn sẽ được miễn một số rào cản pháp lý, đổi lại phải công khai hoạt động và chịu giám sát chặt chẽ. Điều này giúp họ kiểm soát được rủi ro tài chính, đồng thời thúc đẩy hình thành các sản phẩm tài chính phi truyền thống nhưng tiềm năng.

Việt Nam sẽ triển khai sandbox tài sản số như thế nào?

Trong Tờ trình số 64/TTr-BTC ngày 11/3/2025, Bộ Tài chính chính thức đề xuất một chương trình thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa. Đây là bước đột phá đầu tiên đưa khái niệm sandbox tài sản số vào chính sách pháp luật của Việt Nam.

Cụ thể, trong giai đoạn 2025–2026, Chính phủ sẽ cho phép một số doanh nghiệp có tiềm lực công nghệ và minh bạch tài chính tham gia thí điểm các hoạt động sau:

• Phát hành token có giá trị tài chính
• Vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa
• Cung cấp ví lưu trữ tài sản số có kiểm soát
• Token hóa tài sản thực (ví dụ: trái phiếu, cổ phiếu, bất động sản)
• Ứng dụng NFT trong lĩnh vực văn hóa, giải trí, sở hữu trí tuệ

Mỗi hoạt động đều phải tuân thủ điều kiện nghiêm ngặt về bảo mật dữ liệu, minh bạch thông tin, phòng chống rửa tiền và báo cáo định kỳ. Các đơn vị tham gia sandbox phải có nghĩa vụ công bố rủi ro với người dùng, đảm bảo hoàn trả tài sản trong trường hợp thất bại, đồng thời chịu hậu kiểm sau khi kết thúc thí điểm.

Đâu là ranh giới giữa thí điểm và vận hành thực tế?

Một câu hỏi đặt ra: nếu sandbox là thử nghiệm, thì ai bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư khi xảy ra tranh chấp? Và nếu hoạt động trong sandbox thành công, có được tiếp tục triển khai đại trà?

Phải hiểu là, sandbox chỉ là bước đệm, không phải tránh khỏi quy định pháp luật trong dài hạn. Trong khung pháp lý tài sản số đang được xây dựng, sandbox sẽ đi kèm với các tiêu chí đánh giá rất cụ thể. Nếu mô hình thí điểm hoạt động hiệu quả, nó sẽ trở thành một phần trong khuôn khổ pháp lý chính thức, được luật hóa, ban hành nghị định, và đưa vào chương trình quản lý lâu dài.

Còn nếu có dấu hiệu rủi ro hệ thống hoặc không đạt tiêu chuẩn, mô hình đó sẽ bị dừng, thu hồi giấy phép và cảnh báo thị trường. Nhà đầu tư tham gia cũng sẽ được yêu cầu chấp nhận rủi ro từ đầu, một nguyên tắc quan trọng của sandbox mà các quốc gia đều áp dụng.

Sandbox không chỉ là công cụ thử nghiệm

Việc triển khai sandbox tài sản số là một bước tiến quan trọng không chỉ về mặt quản lý nhà nước mà còn mang thông điệp rõ ràng, đó là Việt Nam cam kết tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp công nghệ để định hình tương lai của tài sản số.

Từ góc độ chiến lược, sandbox cho phép Việt Nam:

• Tránh được rủi ro khi áp dụng đại trà một mô hình chưa kiểm chứng
• Tiết kiệm chi phí thử sai cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý
• Xây dựng năng lực quản lý công nghệ mới một cách chủ động
• Định hướng các mô hình tài chính số trong tương lai một cách thực tiễn hơn là lý thuyết

Thành công của sandbox cũng sẽ là tiền đề để xây dựng các trung tâm đổi mới tài chính – công nghệ tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu trở thành một trong những quốc gia có hệ sinh thái tài sản số mạnh tại khu vực.

Công ty Luật TNHH ANT (ANT Lawyers)

Là công ty luật Việt Nam cung cấp các dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp tại Việt Nam. ANT Lawyers do các luật sư và cộng sự có kinh nghiệm và chuyên môn cao về pháp lý điều hành. Các lĩnh vực tư vấn pháp lý gồm kinh doanh, thương mại, tranh chấp.