Khi các quốc gia phát triển đang từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh tài sản số, Việt Nam cũng đã bắt đầu những bước đi đầu tiên với tinh thần chủ động, cẩn trọng và cầu thị. Việc thiết lập một khung pháp lý tài sản số không chỉ là câu chuyện của riêng ngành tài chính, đó là bước mở đầu cho sự chuyển mình của cả nền kinh tế, từ mô hình truyền thống sang mô hình số hóa toàn diện.
Trong bối cảnh đó, câu hỏi lớn nhất không còn là “có nên quản lý tài sản số không?” mà là “quản lý thế nào cho hiệu quả?” Và xa hơn nữa, Việt Nam sẽ định hình vai trò của mình trong trật tự tài chính số toàn cầu ra sao?
Tài sản số, xu hướng không thể đảo ngược
Theo các báo cáo quốc tế, quy mô thị trường tài sản số toàn cầu đã tăng trưởng đạt mức vốn hoá lớn. Bên cạnh các đồng tiền mã hóa nổi tiếng, sự xuất hiện của token chứng khoán (security token), tài sản số hóa bất động sản, cổ phần khởi nghiệp, cũng như các NFT trong ngành giải trí đã mở ra một kỷ nguyên mới: tài sản phi truyền thống đang dần trở thành tài sản chính thức.
Trong những năm tới năm tới, khái niệm “token hóa mọi thứ” (tokenize everything) sẽ không còn là khẩu hiệu mà trở thành chiến lược phát triển tài chính số của nhiều quốc gia. Việc một bức tranh số hóa được mua bán trên blockchain, một căn hộ được chia nhỏ bằng token, hay cổ phần một startup được niêm yết dưới dạng tài sản mã hóa sẽ trở nên phổ biến.
Việt Nam, với vị thế của một quốc gia có dân số trẻ, nền tảng công nghệ đang phát triển nhanh và tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ, có rất nhiều lợi thế để tham gia cuộc chơi này.
Cơ hội: Xây dựng trung tâm tài chính số khu vực
Nếu thiết kế được một khung pháp lý tài sản số hợp lý, linh hoạt và tiên phong, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành:
- Trung tâm khởi nghiệp blockchain của Đông Nam Á: Nơi các startup quốc tế lựa chọn đặt trụ sở, thử nghiệm mô hình và phát hành sản phẩm tài sản số.
- Điểm đến của vốn đầu tư mạo hiểm: Nơi quỹ đầu tư, công ty công nghệ toàn cầu tìm kiếm thị trường trẻ, tiềm năng và có hành lang pháp lý rõ ràng.
- Đầu tàu xuất khẩu công nghệ Web3: Nơi các công ty Việt tạo ra sản phẩm tài sản số, NFT, game blockchain… và bán cho thị trường toàn cầu.
Từ vị trí “người theo sau”, Việt Nam có cơ hội vươn lên trở thành “người định hình” nếu biết tận dụng thời điểm. Mấu chốt nằm ở khả năng xây dựng một khung pháp lý tài sản số vừa đủ chặt chẽ để kiểm soát rủi ro, vừa đủ mở để khuyến khích sáng tạo.
Thách thức: Công nghệ thay đổi nhanh hơn luật pháp
Dù tiềm năng rất lớn, Việt Nam sẽ phải đối mặt với không ít thách thức trong quá trình triển khai khung pháp lý tài sản số:
- Tốc độ thay đổi công nghệ: Blockchain, DeFi, AI, Web3… thay đổi nhanh hơn chu kỳ lập pháp truyền thống. Luật vừa ban hành có thể đã lạc hậu.
- Năng lực giám sát còn hạn chế: Cơ quan quản lý chưa có đủ công cụ kỹ thuật, nhân sự chuyên môn và kinh nghiệm điều hành thị trường tài sản số.
- Thiếu cơ sở pháp lý liên ngành: Luật dân sự, luật hình sự, luật công nghệ, luật thuế… chưa đồng bộ, dẫn đến mâu thuẫn hoặc “xung đột luật”.
- Độ nhạy cảm cao về an ninh, chính trị: Nếu không quản lý tốt, tài sản số có thể bị lợi dụng để rửa tiền, tài trợ khủng bố hoặc phá hoại hệ thống tài chính quốc gia.
Những thách thức này không thể giải quyết bằng một bộ luật duy nhất. Điều cần thiết là một chiến lược quốc gia lâu dài, nơi pháp luật, công nghệ và nhân lực được phát triển song hành.
Tầm nhìn: Khung pháp lý tài sản số là nền móng của nền kinh tế số
Việt Nam đã có tầm nhìn quốc gia về chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số. Tuy nhiên, nếu thiếu một khung pháp lý tài sản số, hệ sinh thái số sẽ thiếu cột trụ để phát triển tài chính. Tài sản số là yếu tố cốt lõi để hiện thực hóa các khái niệm:
- Chính phủ điện tử giao dịch bằng hợp đồng thông minh
- Thanh toán xuyên biên giới bằng stablecoin
- Giao dịch bất động sản qua NFT định danh
- Huy động vốn khởi nghiệp bằng token
Khung pháp lý tài sản số không chỉ phục vụ thị trường tài chính. Đó là nền móng để Việt Nam xây dựng các mô hình đô thị thông minh, chuỗi cung ứng số, ngân hàng số, giáo dục số, và thậm chí là nền tảng cho quốc tịch số trong tương lai.
Tầm nhìn này không thể thực hiện trong một nhiệm kỳ hay một chương trình thí điểm. Nhưng nếu bắt đầu từ hôm nay, với những bước đi thận trọng, có lộ trình và có sự đồng thuận, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong khu vực về quản lý tài sản số hiệu quả.
Hành động cần thiết để hoàn thiện khung pháp lý tài sản số
Để hiện thực hóa chiến lược phát triển thị trường tài sản số:
- Thí điểm Làm cơ sở pháp lý để triển khai sandbox và mô hình kiểm nghiệm.
- Xây dựng Luật Tài sản số: Luật hóa khái niệm, quyền sở hữu, trách nhiệm phát hành, chế tài xử lý vi phạm.
- Thành lập cơ quan điều phối liên ngành về tài sản số: Có vai trò như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong lĩnh vực chứng khoán.
- Hợp tác quốc tế và chia sẻ dữ liệu với các tổ chức quản lý tài sản số toàn cầu: Tránh bị lợi dụng làm “thiên đường đầu cơ”.
- Đầu tư vào nguồn nhân lực và công nghệ giám sát: Phát triển đội ngũ chuyên gia blockchain, an toàn dữ liệu và pháp chế tài chính số.
Tài sản số không còn là câu chuyện tương lai, mà là hiện tại đang định hình tương lai. Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ lớn: hoặc chấp nhận đứng ngoài và để thị trường tự vận hành với rủi ro cao, hoặc chủ động bước vào với vai trò người kiến tạo.
Việc xây dựng một khung pháp lý tài sản số không phải để “quản cho chặt” mà là để “mở cho đúng”. Đó là cách duy nhất để khơi thông nguồn lực đổi mới sáng tạo, thu hút đầu tư, bảo vệ người dân và hội nhập toàn diện vào nền tài chính số toàn cầu.
Tương lai của nền kinh tế số Việt Nam bắt đầu từ một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch và tiên phong cho tài sản số. Và hành lang đó, đang dần hình thành, từ những quyết định hôm nay.
Công ty Luật TNHH ANT (ANT Lawyers)
Là công ty luật Việt Nam cung cấp các dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp tại Việt Nam. ANT Lawyers do các luật sư và cộng sự có kinh nghiệm và chuyên môn cao về pháp lý điều hành. Các lĩnh vực tư vấn pháp lý gồm kinh doanh, thương mại, tranh chấp.
Click below for English Version
7 Bold Reasons Why Tokenization in Vietnam Could Transform Your Future